آسانسور یا همان بالابر، ماشین های الکترونیکی هستند که انسان ها برای مصرف انرژی کم تر و زمان کوتاه تر از آن استفاده کرده تا به راحتی بین طبقات ساختمان های مختلف، جا به جایی عمودی داشته باشند. پلکان برقی باید در جاهایی پر تردد و بدون ایجاد مشکل تعبیه شود. یکی از موارد مهم مقررات ملی ساختمان برای ایجاد پلکان برقی در ساختمان این است که باید علامت وجود پلکان برقی در اطراف آن در دید همگان باشد.
الف) آسانسور ها
آسانسور مانند هر ماشین دیگری از قطعات فراوانی تشکیل شده که اختلال در هر کدام از آن‌ها باعث خرابی شده و نیاز به تعمیر خواهد داشت.
برخی از اجزا آسانسور مانند ریل های آهنی، ضربه گیر، وزنه تعادل، درب کابین، سنسور ها، سیم بکسل، تابلو فرمان و موتور هستند و بسیاری قطعات ریز و درشت دیگر که برای کارکرد مفید بالابر به وجود آن ها نیاز است. آسانسور ها در مدل های مختلف با کارایی و ویژگی های متفاوتی تولید می‌شوند.
در مقررات ملی ساختمان؛ وجود آسانسور ملزم به وجود افراد، تجهیزات و رعایت قوانین می باشد که ما در این قسمت به برخی از آن ها خواهیم پرداخت:
۱) معمار و طراح ساختمان باید جزئی ترین ویژگی‌های آسانسور مانند تعداد، نوع و ظرفیت را برطبق ضوابط استاندارد آسانسور در طرح اولیه نقشه ساختمان پیاده نماید.
۲) طبق مقررات ملی ساختمان، محل قرار گیری آسانسور با در نظر گرفتن طول ۷ متر از کف ورودی اصلی تعبیه شود.
۳) اصولا در ساختمان‌های ۸ طبقه باید دو آسانسور قرار گیرد، حتی اگر در طرح نخستین یک آسانسور کافی باشد.
۴) بر اساس ضوابط استاندارد آسانسور ها؛ در ساختمان های بالا ۲۱ طبقه باید علاوه بر آسانسور های حمل مسافر، یک آسانسور حمل بیمار با برانکارد نیز آماده سازی و تعبیه گردد.
۵) در ساختمان های درمانگاهی و بیمارستانی که از طبقات تشکیل شده باشند، باید یک آسانسور حمل بیمار با تخت وجود داشته باشد. در صورتی که سطوح شیب دار در ساختمان بوده، دیگر نیاز به وجود این نوع از آسانسور ها نخواهد بود.
۶) در ساختمان های بیمارستانی و یا محل نگهداری بیماران و سالمندان، حداقل یک آسانسور حمل صندلی چرخ دار باید وجود داشته باشد.
۷) آسانسور هایی که مخصوص حمل بیمار با برانکارد تعبیه می شوند، باید طبق مقررات ملی ساختمان از قوانینی تبعیت نمایند که شامل موارد زیر است:
– حداقل عرض کابین ۱۳۰۰ و حداقل درب باز شونده آن باید ۲۱۰۰ میلی متر باشد.
– لازم است مجهز به سیستم برق اضطراری بوده تا در زمان قطعی برق، درب کابین در نزدیک ترین طبقه باز شود.
– همچنین بهتر است مجهز به کنترل ولتاژ برق و کنترل سرعت باشد.
– باید سیستم تراز طبقات تجهیز شده باشد.
– دکمه باز ماندن درب کابین بایستی طولانی تر از زمان باز ماندن درب در حالت عادی باشد.
– یک دکمه مخصوص آموزش دیده ها باید در تابلو فرمان قرار داشته باشد.
۸) آسانسور هایی که مخصوص حمل صندلی چرخ دار هستند نیز باید طبق ضوابط استاندارد آسانسور ها از ویژگی هایی زیر برخوردار باشند:
– مجهز به سیستم تراز طبقه باشد.
– ابعاد کابین آسانسور حداقل ۱۴۰۰ در ۱۱۰۰ تعبیه شود.
– حداقل عرض باز شونده درب کابین ۸۰۰ میلی لیتر باید باشد.
– باید با دکمه باز ماندن درب کابین به مدت طولانی تر از زمان عادی تجهیز گردد.
معمار طراح برای طرح اولیه با در نظر گرفتن مقررات ملی ساختمان و ضوابط استاندارد آسانسور، باید به نکاتی توجه داشته باشد. مانند:
- محل استقرار آسانسور با در نظر گرفتن دسترسی آسان، دست یابی راحت مسافران و بار به آسانسور؛ از مناطق مختلف ساختمان توجه نماید.
- آسانسور باید جایی تعبیه شود که محل ورود و خروج مسافران فضای کافی داشته تا موجب شلوغی و اغتشاش نشود.
- سعی شود بیش از سه دستگاه آسانسور در یک چاه جانمایی نشود.
- مسافت درب ورودی اصلی ساختمان تا درب کابین آسانسور باید نهایتا ۴۰ متر باشد.
- بر طبق مقررات ملی ساختمان، چاه آسانسور در ساختمان ها باید در قسمتی جانمایی شود که سر و صدای آن برای اتاق خواب یا اتاق بستری بیماران مزاحمتی ایجاد نکند.
چاه های آسانسور بر طبق ضوابط موجود باید از یک سری قوانین خاص پیروی کند و ساخته شود. به شرح برخی از این مقررات‌ها در این قسمت خواهیم پرداخت:
- دیواره ها، تیغه های چاه باید از مصالح مقاوم در مقابل آتش، حرارت بالا و یا یخ زدگی باشد.
- نیرو و وزن وارد شده به چاه باید کامل و دقیق اندازه گیری شود.
- برای کابین های دارای دو درب، دیواره های چاه باید کاملا بدون کوچک ترین برجستگی باشد.
- چاه ها باید تنها به منظور آسانسورها باشند و نصب هر شی دیگر مانند کابل، لوله و سیم ممنوع است.
- روشنایی به اندازه کافی باید در چاه ها تعبیه شوند.
در نتیجه تمامی طراحی و جانمایی جزئیات ساخت و آماده سازی چاه آسانسور، کابین، چاهک و موتورخانه باید طبق مقررات ملی ساختمان و ضوابط استاندارد آسانسور برای همه نوع سازه باشد.
ب) پلکان برقی
حداقل عرض فضای ایجاد شده برای پلکان برقی باید ۸۰ میلی متر از هر طرف به اضافه اندازه فاصله لبه های بیرونی دستگیره ها باشد. عمق پلکان از انتهای دستگیره باید بیش تر از دو و نیم متر باشد.
طراحان معمار برای طراحی پلکان برقی باید از ضوابط استاندارد آسانسور ها و پلکان برقی استفاده نماید. بعضی از این استاندارد ها عبارت است از:
- برای مکان های پر تردد مانند مترو؛ باید پلکان عریض تر ساخته شود.
- در صورتی که مکان جانمایی پلکان برقی رو باز باشد، لازم است از مصالحی استفاده شود که با شرایط جوی مطابقت داشته باشد.
- سرعت پلکان باید نسبت به شیب و منطقه اندازه گیری و رعایت شود.
- کم ترین فاصله نوک هر پله با پله بالایی خود باید دو متر و سی سانتی متر باشد.
علاوه بر این قوانین، پلکان برقی باید ویژگی‌هایی مانند موارد زیر داشته باشد:
– نیروهای استاتیکی و دینامیکی که از طرف پلکان برقی و پیاده رو متحرک به سازه های ساختمان وارد شود، از طرف طراح و سازنده های پلکان برقی تعیین می شود. به همین دلیل طراحان باید برای ساخت یک پلکان برقی قوی و عالی، نخست با بازبینی کامل ساختمان و اندازه گیری زاویه، ارتفاع، عرض و نوع مصالح به محاسبه و طراحی بپردازند.
– ظرفیت جابجایی، سرعت و تعداد پلکان باید مورد محاسبه دقیق قرار گیرد.
– ابعاد و ارتفاع چاهک موتور پلکان باید طبق ضوابط اندازه گیری شود.
– سرعت اسمی طبق شرایط قابل کاهش و افزایش می باشد.
منبع: مبحث پانزدهم کتاب مقررات ملی ساختمان
