مقررات ملی ساختمان علائم و تابلوها 

پیام رسانی محیطی در صورت بهره گیری مناسب می‌تواند نقش دارای اهمیتی در تأمین سـلامت، ایمنی، بهرهدهی مناسب، آسایش، بهداشت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه، در راستای اهداف قانون نظام مهندسی و مقررات ملی ساختمان ، داشته باشد. طراحان، مهندسان ناظر و مدیران کارگاههـا و پیمانکاران و مراجع صدور پروانه ساختمانهای دولتی و عمومی و خصوصـی، کارفرمایـان و مالکـان ساختمان های در حین بهرهبرداری ملزم هستند تا پیامرسانی در محیط زندگی مردم را به نحو موثر و مطلوب انجام دهند. تابلوها و علائم از موثرترین ابزارهای پیامرسانی محیطی محسوب میگردند و در محل هایی که احتمال خطر تهدید کننده سلامت و ایمنی افـراد وجـود دارد، از تابلوهـا و علائـم ایمنی بهرهبرداری می‌شود.

باید توجه داشت که نصب علائم ایمنی ذکر شده در این مقررات نبایـد بـه منزلـه جانشـینی آن بـا دیگر اقدامات لازم برای کنترل و پیشگیری مانند نظارتهای مهندسی و اصلاح روش کـار و ایجـاد شرایط کار بیخطر تلقی شود. گروه صنعتی آکام برای آشنایی بیشتری شما با مراقبت و نگهداری در مقررات ملی ساختمان این مطلب را گردآوری کرده است، پس با ما همراه باشید.

اهداف

هدف کلی از تدوین این مقررات نصب و استفاده از تابلوهـا و علائـم بـه منظـور تـأمین سـلامت و بهداشت، ایمنی، آسایش و صرفه جوئی در منابع است. بدین منظور در ساخت و نصب و بکـارگیری تابلوها و علائم و در ارائه اطلاعات و هشدارهای ایمنی، باید صحیح عمل نمود تـا از نظـر سـاخت و نصب بیخطر و ایمن باشند. به لحاظ آنکه این مقررات برای تهیه تابلوهـا و علائـم مختلـف تـدوین شده، اهداف مورد انتظار از آن به قرار زیر است:

• ارائه ویژگی های کلی علائم و تابلوها برای بکارگیری بهتر آنها توسط کاربران.
• تدوین مقررات کلی تابلوها و علائم هشدار دهنده.
• تدوین مقررات برای تابلوها و علائم هشدار دهنده در ساختمانها و کارگاه ها.
• تدوین مقررات کلی تابلوها و علائم برای نصب در محوطه مجتمع هـای سـاختمانی، بـه منظـور تأمین ایمنی مردم در فضاهای عمومی و مشاع.

تعاریف و نحوه کاربرد

تابلو: ابزاری برای پیامرسانی تصویری است. ممکن اسـت دارای سـازه یـا فاقـد آن بـوده، بـه ساختمان یا دیوار الصاق شود یا روی زمین، نرده و امثال آن قرارگیرد.

علائم: پیام هایی هستند که با استفاده از رنگ، نوشتار، تصویر، نـور، گفتـار، صـوت و حرکـت، پیامی را برای آگاهی به مخاطب منتقل می‌کنند.

علائم ایمنی: علائمی هستند که توسط تابلو، رنگ، علامت نورانی(روشنایی) یا علائم صـوتی، ارتباط کلامی یا علائم ناشی از حرکت دست، توصیه ها و اطلاعـاتی دربـاره ایمنـی عمـومی و بهداشت کار را انتقال میدهند و شامل علائم تصـویری، علائـم نـورانی، علائـم نـوری، علائـم صوتی، علائم کلامی و علائم ایمنی با حرکات دست می گردند.

رنگهای دارای مفهوم ایمنی: در علائم تصویری، نورانی و نوری ایمنی، رنگ هـای خـاص دارای مفاهیم معینی است. جدول ۱ بیانکننده معنای این رنگها است.

علائم تصویری: علائمی دیداری که با ترکیبی از شکل، رنـگ، نوشـته، سـمبل و نشـانه تصـویری  حاوی پیام مشخصی برای مخاطبین هستند.

علائم تصویری (از جهت کاربرد):

•  علائم تصویری ایمنی در ساختمانها و کارگاه ها: علائمی است که دارای پیام های منـع کننده کار خطرزا یا هشدار وجود خطری یا الزام به انجام کاری یا راه های گریز از خطر یا کمک های اولیه، با نشانه تصویری و رنگهای خاص باشد و شامل انواع زیر است:

 علائم تصویری بازدارنده: منعکننده کاری است که احتمال خطر را افزایش میدهـد یـا آن را بـه وجود می‌آورد.

خصوصیات اصلی:

• دایره ای شکل
• نشانه تصویری به رنگ سیاه روی زمینه سفید با حاشیه دایره و خط مورب بـه رنـگ قرمـز ( از چپ به راست که قسمت قرمز رنگ حداقل ۳۵ %سطح علامت را بپوشاند).

علائم تصویری هشدار دهنده: علائمی که احتمال بروز خطر را هشـدار داده و لـزوم احتیـاط در انجام کار را بیان می‌کند.

خصوصیات اصلی:

• مثلثی شکل
• نشانه تصویری به رنگ سیاه روی زمینه زرد با حاشـیه سـیاه (قسـمت زرد رنـگ حـداقل ۵۰ % سطح علامت را بپوشاند).

علائم تصویری الزام کننده: علائمی که الزام و اجبار در کار خاصی را بیان می‌کند.

خصوصیات اصلی:

• دایره ای شکل
• نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه آبی (قسـمت آبـی رنـگ حـداقل ۵۰ %سـطح علامـت را بپوشاند).

علائم تصویری مربوط به خروج اضطراری و کمک های اولیه: علائمی که اطلاعاتی را راجع به امکانات نجات و امداد مثل مسیر خروج، مسیر امداد رسانی، فضای پناه، کمک های اولیـه، و نظـایر آن ارائه میکنند.

خصوصیات اصلی:

• مربع یا مستطیل شکل
• نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه سبز

علامت خروج اضطراری:

علائم مکمل برای نشان دادن جهت خروج اضطراری:

خصوصیات اصلی:

1. مربع یا مستطیل شکل
2.  نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه سبز

علائم تصویری مربوط به کمک های اولیه: علائمی که اطلاعاتی را راجع به امکانات کمک های اولیه و … ارائه میکنند.

خصوصیات اصلی:

• مربع یا مستطیل شکل
• نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه سبز

علائم تصویری مربوط به وجود تجهیزات آتش نشانی: علائمی که اطلاعاتی را راجع به امکانات و تجهیزات آتش نشانی ارائه می‌کنند.

خصوصیات اصلی:

• مربع یا مستطیل شکل
• نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه قرمز (قسمت قرمز رنـگ حـداقل ۵۰ %سـطح علامـت را بپوشاند).

علائم مکمل جهت دار برای دسترسی به تجهیزات آتش نشانی: علائمی که مسیر و جهت دستیابی به وسائل اطفای حریق را ارائه می‌کنند.

خصوصیات اصلی:

• مربع یا مستطیل شکل
• نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه قرمز (قسمت قرمز رنـگ حـداقل ۵۰ %سـطح علامـت را بپوشاند).

علائم ایمنی مکمل در تراز کف فضاها: این علائم علاوه بر تابلوها و علائم نصب شده در تراز دید افراد، به منظور حرکت نیم خیز در شرایط دودگرفتگی فضا، در تراز کف یا نزدیک به آن نصب می‌شوند.

تابلوها و نقشه های راهنمای تخلیه و واکنش اضطراری در سوانح:

این تابلوها شامل موارد زیر است:

• نقشه های راهنمای تخلیه اضطراری در سوانح

تابلوهای مستطیل شکلی که با استفاده از نقشه ساختمان، محل راهها و دسترس های خروج و محل وسائل آتش نشانی و فضاهای پناه و محل تجمع ایمن و بازشوهای امداد رسانی در طبقه و غیـره را به منظور استفاده متصرفین و بهره برداران ساختمان نشان می‌دهد.

• تابلوها و علائم راهنمای واکنش اضطراری در سوانح

تابلوهای مستطیل شکل، حاوی نقشه خلاصه شده ساختمان و توضیحات ایمنی تکمیلی است. ایـن تابلو علاوه بر اطلاعات مندرج در نقشه تخلیه اضطراری، محل شیرهای اصلی گاز و تابلوهای بـرق و محل اتصال به شیر آب آتش نشانی و غیره را به منظور اسـتفاده امـدادگران، عـلاوه بـر متصـرفین ساختمان مشخص می کند.

علائم مربوط به مکانهای ایمن برای افراد ناتوان جسمی- حرکتی: علائمی که اطلاعاتی در مورد امکانات و تجهیزات مرتبط بـا ایمنـی ناتوانـان جسـمی- حرکتـی در بناهای مناسب سازی شده و فضای پناه آنان ارائه می‌کنند.

خصوصیات اصلی:

الف) مربع یا مستطیل شکل

ب) نشانه تصویری سفید رنگ روی زمینه آبی (قسـمت آبـی رنـگ حـداقل ۵۰ %سـطح علامـت را بپوشاند).

تابلوى معرف کاربرى: تابلویى است که علائم آن شامل حروف، اعداد، اشـکال، تصـاویر، تزئینـات، نمادها، یا نظائر آنها باشد و به منطور پیام رسانى محیطی درباره معرفی کاربرى در همان ملک یـا ساختمان نصب و از معبر عمومى قابل رویت باشد (مانند تابلو مغازه ها و ادارات و نظایر آن).

تابلوى تبلیغاتى: تابلویی است کـه علائـم و پیـام آن اشـاره بـه کسـب، خـدمات یـا تسـهیلات و تاسیساتى میکند که معرف کاربری هاى موجود در محل نصب آن نباشد و یا اگر در آن محل نصب شده، از نظر مسئولین پیامی تبلیغاتی محسوب شود.

تابلوی انتظامی (ترافیکی): تابلویی است که پیامی را برای تنظیم، هشـدار یـا راهنمـایی عبـور و مرور وسائل نقلیه یا مردم، به کمک حروف یا علائم، انتقال می‌دهد.

تابلوی نام ساختمان: تابلویی است دارای پیام معرفی ساختمان، در محل های مجاز نصب می‌شود. تابلوی راهنما به اماکن و راهنمای مسیرها: تابلویی است کـه در حـریم خیابـان هـا و یـا سـایر فضاهای شهری قرار گرفته و به محل وقوع کاربری، مقصد یـا مسـیر مناسـب بـرای مراجعـه مـردم (سواره یا پیاده) اشاره می‌نماید.

تابلوی اطلاعرسانی: تابلوئى است حاوی اطلاعات شهرى در مقیاس محله، ناحیه و یا شهر کـه در فضاهای شهری پیام رسانی می کند.

انواع تابلوها و علائم تصویری (از جهت نوع مصالح ، شکل و اتصال):

1. تابلو و علامت تصویری کتیبه (افقی): مستقیما منطبق و متصل به دیواره خـارجی بنـا یـا بـه عناصر سازهای به صورت موازی با دیوار خارجی بنا نصب می‌شود.
2. تابلو و علامت تصویری طره (عمودی): به صورت عمود بر دیواره یـا نمـای سـاختمان و سـازه نصب می‌شود.
3. تابلو و علامت تصویری حجم دار: ضخامت آن بیش از ۲۵ سانتیمتر بوده، و یا در آن از عناصـر حجم دارکه بیش از ۲۵ سانتیمتر ضخامت دارند استفاده شده باشد.
4. تابلو وعلامت تصویری روی بام: هرنوع علامت تصویری که بربام ساختمان نصب شود.
5. تابلو و علامت تصویری ایستاده (با پایه مستقل): توسط پایه نگهدارنده روی زمین قرار می‌گیرد. پایه نگهدارنده می تواند سازه خاص تابلو یا نرده یا دیوار باشد.
6. تابلو و علامت تصویری روی سایبان: به سایبان های بنا نصب یا ترسیم شده و یا از آنها آویختـه باشند. چنین سایبان هایی عبارتند از: سازه هایی با یوشـش مناسـب کـه از جـداره سـاختمان بیرون زده و بخشی از فضای مجاور بنا را می پوشانند.
7. تابلو و علامت تصویری متحرک: تمام یا بخشی از آن به منظور خاصی حرکت کند.
8. تابلو و علامت تصویری قابل حمل: قابلیت جابجائی به مکانی دیگر دارد.
9. تابلو و علامت تصویری برقی: تابلویی است که سیم کشی برق داشته و کارکرد آن گاهی یـا در همه اوقات با نیروی برق است. ولی علامت تصویری و تابلوئى که بـا منبـع روشـنایى خـارجی نورپردازى میشود، مشمول آن نیست.
10. شیشه نویسی: هر آگهی منصوب، منقوش و متصل به سطح شفاف ویترین و یا قـرار گرفتـه در پشت شیشه که از بیرون قابل تشخیص باشد شیشه نویسى محسوب می‌شود.
11. پلاک: تابلوهای کوچک با حداکثر مساحت تعیین شده در این مبحث که پیام هائی چون معرفی کاربریهاى مستقر در بنا دارد.
12. پرچم: علامتی منصوب بر پایه از مصالح قابل انعطاف مثل پارچه و نظایر آن است.

انواع تابلوها و علائم تصویری (از جهت مدت زمان استفاده):

• علامت تصویری و تابلوی موقت: برای مدتی محدود به نمایش در می آید. درچنین تابلوهایی الزامی به استفاده از مصالح مقاوم نیست، اما نکات ایمنی باید رعایت شود.
• علامت تصویری و تابلوی دائم: محدودیتی به لحاظ مدت زمان نصب نداشته باشد. تابلوهایی که جواز نصب آنها دارای زمان محدود است نیز درصورتی که امکان تمدیـد جـواز داشـته باشـند، تابلوی دائم محصوب می گردند.
• سازه تابلو: وسیله نگهدارنده سطح علائم تصویری وآگهی آن است. آگهی تابلو و علامت تصویری: شامل مجموعه پیام تصویرى، رنگ و مطالب آنها است.
• مساحت تابلو: اندازه سطح یکپارچه درون قاب و علامت تصویری و سـازه اطـراف آن و در صـورت نبودن قاب، سطح یکپارچه آگهی تابلو است. تابلو و علامت تصویری ناهماهنگ با مقررات: تابلویی است که با این مقررات و ضوابط مصـوب دیگر مغایر باشد.
• مسئول تابلو و علامت تصویری: دارنده مجوز تابلو از نهاد قانونی صدور پروانه ساختمان تا زمـان برپائی و استفاده از تابلو مسئول تابلو و در خاتمه جمع آوری آن است. در مواردی که نیـاز بـه اخـذ جواز نباشد، مسئولان مؤسسات و نهادهای عمومی و خصوصی که نصب آن تابلو و علامت تصـویری در حیطه وظایف آنهاست مسئول شناخته می‌شوند. در صورتیکه مسئول تابلو نقل مکان نموده ولی تابلو نصب شده باقیماند، مسئول ساختمان موظف به جمـع آوری و رفـع آثـار تـابلو بـر سـاختمان خواهد بود.
• مجوز تابلو و علامت تصویری: پروانه نصب تابلو است که پس از انطباق آن بـا مشخصـات مجـاز، توسط نهاد مسئول صادر و به متقاضى ارائه میشود. در نصب تابلوهـای شـهری مـدیریت شـهری و شهرداری، نهاد مسئول بوده و کنترل تابلوها و علائم را عهده دار است. نظارت بر بکارگیری صـحیح تابلوها و علائم ایمنی در کارگاهها با وزارت تعـاون، کـار و امـور اجتمـاعی اسـت. کنتـرل تابلوهـای ساختمان، در زمان ساخت و بهره برداری، با مهندسان ناظر و نهاد مسئول صدور پروانه سـاختمانی است.
• مصالح تابلو و علامت تصویری: تابلوها بسته به اندازه و نوع آن، به عنوان سازه شهری (بـه اسـتثنای تابلوهای موقت)، باید دارای مصالح مجاز و هماهنگ با مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان باشند.

 مناطق ویژه (اعمال کنترل های خاص):

ساختمان، مجموعه یا بخشی از شهر که به لحاظ خصوصیت تاریخی ، طبیعی و غیره یـا بـه لحـاظ مدیریت واحد و با صلاحدید مراجع ذیربط، رعایت مقررات محدود کننده تری برای علائم تصـویری و تابلوها، نسبت به سایر مناطق و ساختمان ها اعمال شود.

تابلوهای نورانی:

تابلوهائی با نورپردازی داخلی که سطح آنها از موادی ساخته شده که نور از آن عبور کرده و سطح تابلو روشن و پیام واضح می‌شود. رنگ و شکل و پیام تابلو نـورانی ایمنـی هماننـد علائـم تصـویری ایمنی تابع جدول رنگ های ایمنی و خصوصیات مندرج در بند ۲۰-۲ است.

علائم نوری:

پیام هایی دیداری است که انتشار آنها با استفاده از تابش نورهـای دارای مفهـوم رنـگ هـای ایمنـی (جدول شماره ۱ (صورت می‌گیرد و ممکن است به صورت ثابت یا چشـمک زن بـا دور و فرکـانس خاموش و روشنی مختلف پیام خود را ارائه نماید.

علائم صوتی ایمنی:

پیام هایی شنیداری است که انتشار آنها با فرکانس ثابت یا متغیر صدا انجام می شـود (ماننـد آژیـر خطر). برای اینکه علائم صوتی در فواصل طولانیتر قابل شنود باشـند لازم اسـت فرکـانس علامـت صوتی به گونه قابل توجهی از حدود صداهای محیط بالاتر باشد (برای مثال ۱۰db  بـالاتر از سـطح صدای محیط در همان فرکانس)، بطوریکه اصوات به سادگی قابل تشـخیص بـوده و گـوش خـراش نباشد.

علائم ایمنی کلامی:

پیام های ایمنی از قبل هماهنگ و تعیین شده که توسط انسان و یا صدای مصنوعی بصورت زنده یا ضبط شده ارائه میشود. از علائم ایمنی کلامی می توان به منظور هـدایت عملیـات مخـاطره آمیـز استفاده نمود. مکالمات اینگونه پیامها باید واضح و خلاصه و به راحتی قابل درک باشد. در صورت وجود سوالات بیشتر درباره مقررات ملی ساختمان و محصولات دیگر شما می‌توانید با تیم کارشناسی صنعتی آکام دُر با شماره های ۰۹۱۲۹۶۷۷۹۵۰ و ۰۹۱۲۴۰۲۷۵۷۰ در ارتباط باشید.